«خسته شدم، دیگه حوصله ی درس خواندن ندارم … خیلی زود انرژیم تموم میشه و …». این ها جملاتی هستند که بیش تر داوطلبان کنکور در ماه بهمن و اسفند، در جلسات مشاوره ای، به عنوان مشکل اصلی خود از آن یاد می‌کنند و تعداد زیاد داوطلبانی که در این زمان از سال، به این احساس روحی دچار می شوند، نشان دهنده ی فراگیر بودن این موضوع است. البته شاید از نظر داوطلبان کنکور که تجربه ی چنین احساسی را ندارند، این موضوع، غیرطبیعی و نگران کننده باشد؛ اما تجربه ی ما که هر سال در ماه های بهمن و اسفند با این موضوع مواجه می شویم، نشان می دهد که اگر اصول مقابله با این احساس به درستی انجام شود، می تواند کمترین اثر را داشته باشد. متأسفانه، بسیاری از داوطلبان کنکور، به دلیل عدم رعایت اصول صحیح مقابله با این موضوع، دچار افت تحصیلی شده و در آزمون کنکور، به نتیجه ای کمتر از نتیجه ی دلخواه خود دست پیدا می کنند. البته همان طور که اشاره شد، بیش تر داوطلبان کنکور، دچار این احساس می شوند؛ اما گروهی از داوطلبان، به روند مطالعاتی قبلی خود ادامه می دهند. اگر شما جزو داوطلبانی هستید که در احساس شما تغییری ایجاد نشده است، نگران نباشید و فکر نکنید که حتماً چنین اتفاقی رخ دهد؛ چون در ادامه خواهید دید علت این که شما دچار این احساس نشده اید، چه بوده است. یادتان باشد مطالعه ی این مقاله برای شما که هنوز دچار این احساس نشده اید هم الزامی است؛ چون تجربه نشان داده است، این اتفاق در مورد برخی از داوطلبان در نیمه ی اسفند و برخی دیگر، در اواخر اسفند، ممکن است رخ دهد؛ پس اگر دچار این احساس شده اید، مقاله ی زیر را با دقت مطالعه کنید و راهکارهای ارائه شده را نیز انجام دهید و اگر دچار این احساس نشده‌اید، نگران نباشید و منتظر ایجاد این احساس هم نباشید، ولی مقاله را با دقت مطالعه کنید، چون شاید این اتفاق برای شما هم رخ بدهد. به همین دلیل در مقاله ی این شماره، می خواهیم به علل و راهکارهای مقابله با این موضوع بپردازیم.
چرا دچار بی‌حوصلگی و بی انگیزگی می شویم؟:
دلیل بروز این احساس در مورد هر داوطلب، متفاوت است و یک دلیل واحد نمی تواند سبب ایجاد این احساس شود، به همین علت دلایل متفاوتی که می تواند ریشه ی این احساس باشد را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
– درس های باقی مانده ی قبلی: :
یکی از مهم ترین تفاوت های ماه بهمن با ماه های مهر و آبان و آذر، وجود درس های باقی مانده ی قبلی است که در ابتدای مسیر، وجود ندارد. کمی به عقب بازگردید، ابتدای سال تحصیلی را به یاد بیاورید. حتماً یادتان می‌آید که تصمیم داشتید، به یک نتیجه ی عالی برسید، اما برخی از حوادث و اتفاقات سبب شد تا همه ی مراحل، طبق پیش بینی های شما نباشد و اکنون با درس های عقب‌مانده‌ای مواجه هستید که نمی دانید آن ها را چه زمانی باید مطالعه کنید. واقعیت این است که حجم درس های سال دوازدهم بسیار زیاد است و داوطلبی که می خواهد دروس پایه را هم در کنار دروس دوازدهم مرور کند، قطعاً با مشکلات زیادی مواجه خواهد شد. دغدغه و نگرانی درس های قبلی که در ماه بهمن و بعد از امتحانات نیم سال اول ایجاد می شود، یکی از دلایل ایجاد این احساس روحی است. البته شاید بیش تر این نگرانی، به دلیل احساس کمبود وقت برای جبران این درس ها باشد.
2- فشار روحی 7 ماه تلاش ::
فرآیند فرسایشی و طولانی مدت کنکور، یکی دیگر از دلایل این احساس روحی است. به هر حال، بیش تر داوطلبان کنکور که تلاش جدی خود را از ماه تیر آغاز کرده اند، تاکنون حدود 7 ماه، بی وقفه تلاش کرده اند. تعدادی از داوطلبان کنکور هم که تا به حال کم درس خوانده اند این فشار روحی را تحمل کرده اند. شاید بتوان نگرانی را مهم ترین عامل فشار روحی دانست و ساعت مطالعه ی بالا، نقش چندانی در این عامل نداشته باشد. چه‌بسا داوطلبانی که ساعت مطالعه ی کمتری داشته اند، به دلیل ناکامی و عذاب وجدانی که از کم درس خواندن ایجاد می-شود، فشار روحی بیش تری را متحمل شده‌اند. متأسفانه، بیش تر داوطلبان کنکور هم در این 7 ماه، تفریحی نداشته و حتی اگر درس هم نخوانده باشند، ذهن آن ها درگیر کنکور و مطالعه بوده است.
3- کم رنگ شدن اهداف: :
شاید مهم ترین عامل، ایجاد احساس بی انگیزگی در داوطلبان کنکور باشد. بیش تر داوطلبان به دلیل فعالیت های روزمره (تست زنی، مطالعه و …)، فراموش می کنند که چه هدفی داشتند و برای رسیدن به چه آرزوهایی، شروع به درس خواندن کرده اند. آنچه که در ابتدای سال سبب می‌شود، بسیاری از داوطلبان با انگیزه بالا مطالعه کنند، شور و اشتیاق آن ها برای رسیدن به اهدافشان است؛ اما با مرور زمان و گذشت چندین ماه از سال تحصیلی، اهداف بیش تر داوطلبان کنکور، کمرنگ می شود و جای خود را به موضوعاتی روزمره و در بعضی مواقع تفریحات جذاب روزانه می دهد. قطعاً یکی از عوامل کمرنگ شدن اهداف داوطلبان کنکور در این زمان، همان درس-های باقی مانده ی قبلی است. قطعاً وقتی ما فکر کنیم که حجم زیادی از آنچه باید مطالعه می کردیم، هنوز باقی مانده است و نتوانسته ایم درست به وظیفه خود عمل کنیم، دیگر دست یابی به هدف قبلی را ممکن نخواهیم دانست و خود را برای نرسیدن به هدف، آماده خواهیم کرد و این همان عامل ایجاد بی-انگیزگی روحی است. اما عدم نتیجه گیری هم می تواند دلیل دیگر کم رنگ شدن اهداف داوطلبان کنکور باشد.
4- عدم نتیجه گیری: :
احساسات ما همیشه در نتایج ما مؤثر است. درس های عقب مانده-ی قبلی، فشار روحی 7 ماه تلاش و … سبب می شود تا در ماه بهمن، برخی داوطلبان به نتایج دلخواه خود دست پیدا نکنند و همین عاملی برای ایجاد احساس خستگی روحی خواهد بود. وقتی نتیجه ی خوبی از تلاش هایمان نمی‌گیریم، اولین احساسی که در ما ایجاد می شود، ناامیدی است که خود سبب افت ساعت مطالعه هم خواهد بود. متأسفانه بسیاری از داوطلبان کنکور می خواهند خیلی زود به نتایج دلخواه خود دست پیدا کنند و شاید همین عجول بودن یکی از عوامل این ناامیدی باشد.
5- افت ساعت مطالعه در این ماه: :
تمامی عوامل فوق سبب می شود تا ساعت مطالعه و میزان تلاش بسیاری از داوطلبان کنکور در این ماه افت کرده و کمتر تلاش کنند و قطعاً این خود عاملی بر ایجاد احساس خستگی روحی خواهد بود. وقتی شما کمتر تلاش می کنید، احساس نتیجه گرفتن در شما بیش تر تقویت می شود و طبق چرخه (باور-رفتار) خودتان را به عنوان فردی موفق، باور نمی کنید. چرخه (باور-رفتار) نشان می دهد که ما وقتی رفتارهایمان در جهت اهدافمان نباشد، باور منفی در مورد خودمان، در ذهنمان شکل می گیرد و این سبب تقویت رفتارهای نادرست می شود و تکرار رفتار نادرست (مثل تنبلی)، سبب می شود تا بیش تر باورمان شود که نتیجه نمی گیریم . … این چرخه همین طور ادامه پیدا می کند و عامل ایجاد خستگی روحی می شود.
6- پنج ماه پرفشار پیش رو: :
واقعیت این است که از ماه بهمن، فشار مطالعاتی بیش تر شده و روند تدریس دبیران و برنامه ی آزمون ها، سرعت بیش تری پیدا می کند که شاید علت این موضوع، تمایل مدارس و مؤسسات به اتمام بیش تر مباحث درسی ، قبل از دوره ی مطالعاتی نوروز باشد. در تعطیلات عید هم که داوطلبان کنکور باید بیشتر زمان خود را به مطالعه بپردازند. در ماه های اردیبهشت و خرداد هم به دلیل نزدیک شدن به کنکور و افزایش اضطراب، فشار روحی زیادی به داوطلبان وارد خواهد شد. فکر کردن به همین عوامل نیز می تواند، سبب ایجاد خستگی روحی شود.
راه های غلبه بر احساس خستگی روحی:
1- این احساس، طبیعی است:
اگر به عنوان این مقاله دقت کنید، خواهید دید که از کلمه-ی سرماخوردگی روحی برای این احساس استفاده کرده ایم. علت این موضوع، تشابه زیاد این احساس به سرماخوردگی است. اولین تشابه مربوط به شیوع این احساس بین داوطلبان کنکور است. در فصل زمستان، بیش تر مردم سرما می خورند و جالب است در فصل زمستان هم بیش تر داوطلبان کنکور، دچار این احساس (احساس ناامیدی و خستگی روحی) می شوند. سرماخوردگی جسمی، بیماری بسیار ساده و قابل درمان است و اتفاقاً این احساس داوطلبان کنکور هم از این ویژگی برخوردار است یعنی هم ساده و هم قابل درمان است. متأسفانه این احساس خستگی روحی در برخی از داوطلبان، سبب قطع تلاش آن ها می شود. علت این موضوع هم بیش از اندازه بزرگ جلوه نمودن این احساس است. وقتی فکر می کنید به بیماری ای دچار شده‌اید که امکان دارد دیگر خوب نشوید، روحیه ی شما تضعیف خواهد شد و از آنجایی که این یک احساس روحی است؛ پس اگر تصویر کنید که دیگر ساعت مطالعه ی شما بالا نمی رود و نمی توانید مثل قبل درس بخوانید، خود سبب تضعیف روحیه و تشدید این احساس می شوید. یادتان باشد، داوطلبان بسیار زیادی در سال های قبل در این زمان، دچار این احساس شده اند و به راحتی نیز توانسته اند با استفاده از راهکارهای زیر، بر آن غلبه کنند؛ پس این احساس را یک روند طبیعی بدانید و آن را خیلی جدی نگیرید.
2- استراحت روحی مطلق:
وقتی شما سرما می خورید، چکار می کنید؟ به نظر شما بهترین راه غلبه بر سرماخوردگی چیست؟ بله، استراحت مطلق. جالب است که اگر شما به پزشک هم مراجعه کنید، علاوه بر تجویز قرص و آمپول و …، به شما توصیه می کند که استراحت کنید، آن هم از نوع مطلق. ما هم به شما توصیه می کنیم، برای رفع و غلبه بر این احساس روحی، (2 تا 3 روز) استراحت داشته باشید. البته ممکن است شما جزو داوطلبانی باشید که در جواب به این توصیه بگوید: (من از اول سال دارم استراحت می کنم) اما این استراحت متفاوت از همه ی تنبلی ها، درس نخواندن ها و … شماست. وقتی می گویم، استراحت روحی یعنی این که: به کنکور فکر نکنید. بله، ممکن است شما هفته ها و ساعت های زیادی تنبلی کرده باشید؛ اما عذاب وجدان ناشی از درس نخواندن همراه شما بوده است؛ پس استراحت روحی را جدی بگیرید و یادتان باشد که اگر فردی با سرماخوردگی جسمی بخواهد به مدرسه برود و مثل قبل به فعالیت های خود ادامه دهد، قطعاً مدت زمان بیش-تری طول می کشد تا بهبود پیدا کند؛ اما با 3-2 روز استراحت، می تواند به سرماخوردگی خود پایان دهد و مثل قبل تلاش کند. این هم یک دلیل دیگر تشابه این احساس با سرماخوردگی است، که متأسفانه برخی از داوطلبان به آن توجه نمی کنند و همین عامل، سبب باقی ماندن این احساس در آن ها می شود که در این صورت باعث تقویت باورهای منفی و افت نتیجه ی آن ها خواهد شد. البته شاید خیلی مهم نباشد که شما در این 3-2 روز، چه کاری انجام می دهید، بلکه مهم، لذت بردن از لحظات زندگی و فکر نکردن به کنکور است. توصیه می‌کنیم، حتماً در این مورد با اولیای خود گفتگو کنید تا در زمان استراحت، از درس نخواندن شما نگران نشوند. حتی اگر لازم شد، این مقاله را هم به آن ها نشان دهید تا بین این استراحت آگاهانه و تنبلی و درس نخواندن، تفاوت قائل شود.
3- ورزش های هوازی روزانه:
حتماً می دانید، ورزش کردن باعث ایجاد هورمون اندروفین در بدن شما می‌شود و سبب ایجاد نشاط و سرحالی است. یکی از راه های غلبه به احساس ناامیدی و خستگی هم این است که هر روز، 15-10 دقیقه به یک ورزش هوازی بپردازید. ورزش های هوازی به ورزش هایی گفته می شود که طی آن، بدن پیوسته از اکسیژن استفاده می کند (مثل دویدن، شنا کردن، طناب زدن …) اگر از همین امروز، 15-10 دقیقه در طول روز این کار را انجام دهید، قطعاً در نشاط و سرحالی شما نقش مؤثری خواهد داشت.
4- بازیابی اهداف:
یقینا این کار مهم ترین عامل غلبه بر این احساس روحی است. متأسفانه بیش تر افراد به دلیل این که درگیر موضوعات روزمره می شوند، فراموش می کنند که با چه هدفی، کاری را شروع کردند. در علم روان‌شناسی، بارها تأکید شده است که ایجاد انگیزه های درونی تنها با داشتن اهداف جدی ایجاد می شود و اگر فردی دچار بی انگیزگی می شود، قطعاً ریشه در اهداف او دارد. داوطلبان کنکور هم معمولاً به دلیل درگیری های معمول کنکور (مثل خرید کتب کمک-آموزشی، میزان مطالعه و …)، اهدافشان کم رنگ می شود و این موضوع سبب ایجاد بی انگیزگی خواهد شد. پس بهترین و آخرین راه این است که یکبار دیگر اهدافتان را مرور کنید تا انگیزه ی بالایی در شما ایجاد شود.
